ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงผาตั้ง (ศูนย์ที่ 38) ไม่เพียงเป็น แหล่งผลิตผลทางการเกษตรที่มีคุณภาพ ตลอดจนมีระบบ อนุรักษ์ดินและน้ำที่ดีเพียงเท่านั้น บ้านผาตั้งยังกลาย เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญในบทบาทชุมชนอนุรักษ์ ทรัพยากรธรรมชาติแหล่งสำคัญของจังหวัดเชียงราย จากเดิมที่เคยเป็นหน่วยย่อยของศูนย์พัฒนา โครงการหลวงห้วยแล้ง ภายหลังได้รับถวายฎีกาการ พัฒนาปรับปรุงพื้นที่จากชาวบ้านหมู่บ้านผาตั้ง บ้านร่มฟ้า ผาหม่น และบ้านศิลาแดง หม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี องค์ประทานมูลนิธิโครงการหลวง โปรดให้จัดตั้ง ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงผาตั้งขึ้น ในวันที่ 9 เมษายน พ.ศ. 2550 เพื่อช่วยส่งเสริมและพัฒนาอาชีพแก่ชาวบ้าน
ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงผาตั้ง มีการปรับพื้นที่ ภายในศูนย์ฯ สำหรับวางแผนทดสอบและสาธิตวิธีการปลูกผักและไม้เมืองหนาว รวมถึงการเลี้ยงสัตว์ได้แก่ กระต่าย แพะ ไก่กระดูกดำ และหมู เพื่อหล่อเลี้ยงชุมชน ประกอบด้วย คนจีนคณะชาติ ม้ง เย้า มูเซอ อีก้อ ไทลื้อ และคนพื้นเมืองมากกว่า 600 ครัวเรือนอย่างทั่วถึง
นายพันนุมาศ ทองกระจ่าง หัวหน้าศูนย์พัฒนาโครงการหลวงผาตั้ง เล่าให้ฟังว่า สำหรับที่โครงการหลวงแห่งนี้มีการพัฒนาทางด้านจำนวนเกษตรกร และปรับปรุงพื้นที่ส่งเสริมเพิ่มขึ้นทุกด้าน มีการจัดกิจกรรมร่วมกันกับชุมชน ทั้งด้านกาแฟ และฝึกอบรมเกษตรกร โดยการพาไปดูงานที่โครงการหลวงห้วยแล้ง พร้อมให้เรียนรู้จนสามารถผ่านกระบวนต่าง ๆ จนได้รับใบรับรองมาตรฐาน GAP ( Good Agriculture Prac-tices) ซึ่งปัจจุบันกาแฟผาตั้ง (รสชาติแบบอราบิก้า) มีคนรู้จักมากขึ้น เรามีพื้นที่ปลูกกาแฟถึง 500 กว่าไร่ ตอนนี้เกษตรกรมีจำนวน 30 ราย แบ่งเนื้อที่ 51 ไร่เพื่อเพิ่มพื้นที่ปลูกผัก เป็นระบบโรงเรือน ตั้งเป้า เกษตรกร 1 ครอบครัว ดูแล 4 โรงเรือน รายได้ของครอบครัวต่อปีไม่ต่ำกว่า 3 แสนมาก (พื้นที่ในส่วนของเกษตรกรเอง) สำหรับพื้นที่ในศูนย์ ส่วนใหญ่จะเป็นที่อบรม เอาเกษตรกรมาฝึก และให้เรียนรู้ ถ้าเกษตรกรเก่งแล้วก็จะให้ไปใช้กับพื้นที่ของเกษตรกรเอง พื้นที่ผาตั้งจะสูงระดับ 800-1200 เหมาะแก่การปลูกผักเมืองหนาว จะมีปลูกผักเป็นตระกูลสลัดเกือบ 17 ชนิด อาทิ เบบี้ฮ่องเต้ ,เบบี้ครอส, โอ๊คเขียว, โอ๊คแดง, คะน้ำฮ่องกง, ฟิลเลย์ ฯลฯ และสำหรับไม้ผลก็ยังมีองุ่นดำ ไร้เมล็ด (บิวตี้ ซีดเลส ), อโวคาโด, พีช , พลัม , พลับหวาน พันธุ์ปูยู๋ สามารถทานได้เลย ,สตรอเบอรี่พันธ์พระราชทาน ,เคพกูสเบอร์รี่ ฯลฯ สำหรับผักและผลไม้ของที่นี่ต้องอยู่ในระบบ GAP คือปลอดภัยทั้ง 3 ด้าน ไม่ว่าจะเป็นด้านผู้ผลิต(เกษตรกร) ด้านผู้บริโภค ทานแล้วต้องปลอดภัย ด้านสิ่งแวดล้อม พวกสารตกค้างต่าง ๆ จะไม่ตกลงไป ซึ่งนับเป็นการพัฒนาอาชีพ และสร้างรายได้อย่างยั่งยืน
โครงการหลวงผาตั้ง ถือเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่เต็มไปด้วยองค์ความรู้ด้านเกษตรกรรม ความสวยงามของธรรมชาติ และวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมที่เป็นเสน่ห์ดึงดูดให้นักท่องเที่ยวสนใจมาเยี่ยมชม และสัมผัสอากาศอันแสนเย็นสบาย ในช่วงฤดูหนาวกันอย่างมากมาย มีที่พักรองรับได้ 20 คน เป็นบ้านหลังใหญ่ประมาณ 15 คน หลังเล็ก 5 คน และมีบริเวณลานกางเต้นท์บริการได้อีก ทางศูนย์พัฒนาแนะนำให้มาเที่ยวได้ตั้งแต่ช่วงหน้าฝน จะมีทะเลหมอกทุกวัน เริ่มตั้งแต่เดือนกรกฎาคม สิงหาคม กันยายน ตุลาคม จะได้เห็นผัก ผลไม้เมืองหนาว แต่ถ้าต้องการอากาศเย็น ต้องเป็นเดือนพฤศจิกายน ธันวาคม มกราคม กุมภาพันธ์
สถานที่ท่องเที่ยวบนดอย จะมีจุดชมวิวผาบ่องประตูสยาม เป็นหน้าผาขนาดใหญ่ ตรงกลางเป็นเนินช่องเขาเหมือนประตู ว่ากันว่าเป็นประตูรักแห่งขุนเขา เต็มไปด้วยพลังรักอันบริสุทธิ์ ให้จับมือคนที่เรารักแล้ว เดินก้าวข้ามผ่านไปด้วยกัน จะช่วยเสริมความรักให้แข็งแกร่งดั่งภูผา จุดชมวิวช่องผาบ่อง สามารถมองเห็นแม่น้ำโขงทอดตัวคดเคี้ยวในฝั่งลาว และมีศาลาเก๋งจีน- พระพุทธมังคลานุภาพลาภสุขสันติ -ป่าหินยูนนาน ถัดจากช่องผาบ่องขึ้นไปอีกราว 15 เมตร จะเป็นเนินที่ประดิษฐานพระพุทธมังคลานุภาพลาภสุขสันติและศาลาทรงเก๋งจีน อนุสรณ์สถาน ของนายพลหลี่ ผู้นำ ทจช. ในอดีตจากเนินตรงนี้เดินลงไปอีก 30 เมตร ก็จะพบทางขึ้นไปชมป่าหินยูนนาน ซึ่งเป็นหินรูปทรงลักษณะ คล้ายภูเขาในประเทศจีนที่มีรูปทรงสูง ๆ หลายแหลมขึ้นสลับซับซ้อนสวยงามมาก
สำหรับการเดินทางนั้น ห่างจากเชียงราย 120 กิโล การเดินทางสะดวก ลงสนามบินเชียงรายแล้ว สามารถเช่ารถตู้ หรือนั่งรถโดยสาร รถบัสไปเวียงแก่น มีรถบริการมาที่ผาตั้งโดยตรง เป็นรถเหมา คนละ 100 บาท แต่ถ้ามาด้วยรถยนต์ส่วนตัว ให้วิ่งเข้าลำปาง ทางประตูผา และมาออกพะเยา ไปปูซาง แล้วมาภูชี้ฟ้า เลยไป 4 กิโลก็จะผ่านภูชี้ดาว ต่ออีก 2 กิโลถึง ภูชี้เดือน เดินทางอีก 6 กิโลก็จะถึงผาตั้ง ให้ดูหลักตรงอนามัย ขึ้นมา ปากทางโครงการหลวง อีกครึ่งกิโล
สนใจติดต่อได้ที่ : ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงผาตั้ง ตำบลปอ อำเภอเวียงแก่น จังหวัดเชียงราย 57310 โทร 053-163-308, 081-882-7477 เปิดให้เข้าชม: ทุกวัน 08:00 – 16:00 น.
